قنات کيش بيش از ۲۵۰۰ سال قدمت دارد و آب شيرين قابل شرب ساکنان جزيره را تامين مي‌کرده، قنات كيش از نظر طول رشته قنات و يا عمق چاه‌ها قابل مقايسه با قنات‌هاى ديگر نقاط ايران نيست‌، اما با توجه به شيب بسيار كم جزيره‌، چگونگى هدايت آب‌هاى زيرزمينى به سطح زمين در كيش بسيار مهم بوده و نشان مى‌دهد كه در زمان خود از پيشرفته‌ترين روش‌ها براى حفر قنات استفاده مى‌كردند.

امروزه مجموعه قنات با تغيير كاربري به يک شهر زير‌زميني شگفت‌انگيز بدل شده که بيش از ۱۰۰۰۰ متر مربع وسعت دارد و اکنون کاريز کيش خوانده مي‌شود.کارگزاران با تجربه زحمت تمام طراحي ها را کشيده و مي کوشند تا در پروژه بازسازي قنات کيش (کاريزکيش) ضمن حفظ بافت تاريخي آن کاربري هاي جديدي از اين شهر زير زميني بدست آورند.

شهر زير زميني کاريز در فاز يک خود به قسمت هاي مختلف از جمله غرفه هاي صنايع دستي ايران و جهان، رستوران سنتي و جديد، موزه سالن آمفي تئاتر سالن کنفرانس، گالري هاي هنري تقسيم و قابل بهره برداري خواهد بود. شهر کاريز در عمق 16 متري زير زمين قرار دارد. سقف آن هشت متر ارتفاع و بيشتر سقف آن مملو از سنگواره ، صدف و مرجان هايي است که با نظر کارشناسي 270 تا 570 ميليون سال قدمت دارد و تک تک آن شناسايي و داراي شناسنامه رسمي است.

کارگزاران شهر زير زميني بر اين باورند که دو ويژگي کاريز را در فهرست ابنيه جهاني در خواهد آورد. اول اينکه کاريز در دل تنها جزيره مرجاني دنيا واقع است. دوم آنکه تنها بنايي است که سقف مملو از صدفها و مرجانهاي طبيعي است. صدفها و مرجان هايي که براي بازديد آنها دو راه وجود داشته، بازديد از موزه هاي طبيعي يا غواصي در آبهاي آزاد و اکنون کاريز فصلي جديد و استثنايي در پيش روي تمامي دوستداران طبيعت گشوده که بي واسطه خواهند توانست از بزرگترين مجموعه مرجاني بازديد کنند.

گفتني است که خاک هاي برداشت شده از کاريز داراي خواص درماني زيادي است که در " گل درماني" استفاده هاي فراوان خواهد داشت. اين امر همراه با خدمات گوناگوني همچون تاسيس مراکز اقامتي ، تجاري و تفريحي در زميني معادل 60000 متر مربع در روي زمين کاريز احداث خواهد گرديد. زمين سطحي کاريز به پارک وسيعي بدل خواهد شد که داراي دو تپه مرتفع خواهد بود. اين تپه ها از خاک هاي برداشت شده زير زمين ساخته شده و به چشم انداز بي نظير جزيره کيش دل خواهد شد.

اطلاعات بيشتر:

احداث قنات (کاريز) در انحصار ايرانيان بوده است و با توجه به قدمت شش هزار ساله قنات در ايران مي توان صاحبان اصلي قنات را ايرانيان دانست.
کاريز واژه فارسي قنات است و در گذشته از آن براي هدايت آبهاي زير زميني استفاده مي شده است.

با توجه به اينکه معمولا قناتها از ارتفاعات شروع شده و به مظهر مي رسند عظمت قنات دو هزار ساله کيش با حداکثر ارتفاع چهل و پنج متري در جزيره کيش منحصر بفرد مي باشد. جزيره کيش با توجه به اينکه ارتفاع چنداني ندارد، حفر و احداث قنات دو هزار ساله آن به دست ايرانيان خلاق در لايه گل مارن (مرگل) اهميت و ارزش اين قنات را بيش از پيش نمايان مي کند.

قنات قديمي کيش با طول پانزده کيلومتر که در طول دو رشته از منطقه صفين و فرودگاه تا محل فعلي مجموعه فرهنگي سياحتي شهر زيرزميني کيش به سه رشته تبديل مي شود و از اين محل مجددا با تبديل به يک رشته، به شهر قديمي حريره مي ريزد.

در طول مسير اين قناتهاي قديمي تعداد زيادي چاه براي برداشت آب وجود دارد که نشان دهنده آن است که در اين قنات آب هم به صورت ساکن و هم به سمت مظهر قنات جريان و حرکت داشته است. از آب اين قنات براي مصرف آبياري فضاي سبز و مصرف شرب ساکنين استفاده مي شده و در عين حال کشتي ها نيز از آب جزيره کيش براي مصرف و فروش و يا معاوضه با اجناس ديگر در کشورهاي حاشيه خليج فارس استفاده مي کردند.

آب شيرين کاريز حاصل از بارندگي هاي فصلي جزيره است که از مرجانها به صورت يک فيلتر طبيعي عبور و در لايه گل مارن جريان پيدا مي کند. گل مارن نوعي گل رس است که در حالت طبيعي نرم و انعطاف پذير بوده و چنانچه در معرض هوا قرار گيرد خشک و محکم مي شود. در مجموعه فرهنگي سياحتي شهر زير زميني کيش (کاريز) جهت حفاظت از اين گل ارزشمند ديوارهايي جلوي آن کشيده شده است. از گل مارن علاوه بر استفاده هاي درماني براي درد مفاصل با ترکيبات اضافي براي توليد آجر، کوزه و سيمان مورد استفاده خاص قرار مي گيرد.

نکته قابل توجه اين است که اين کاريز ها به طوري استادانه و ماهرانه به دست ايرانيان باستان حفاري شده که با شيبي ملايم در طول پانزده کيلومتر حرکت، هم از آب آن جهت آبياري استفاده شده و هم امکان برداشتن آن با چيزي شبيه به دلو نيز فراهم بوده است. پايابها مکاني پيش بيني شده براي فراهم شدن امکان برداشتن آب از کاريز است که در طول مسير کاريز شش پاياب وجود دارد که يکي از آنها در مجموعه فرهنگي سياحتي شهر زيرزميني کيش موجود و قابل مشاهده است.

در گذشته دور اهالي بومي نشين جزيره کوزه به دوش از اين محل آّب شرب خود را تامين مي کرده اند. قدمت اين پايابها به بيش از 800 سال مي رسد. در گذشته دور ، به خصوص قرون پنجم و ششم هجري که جزيره کيش مرکز تجارت خليج فارس و درياي عمان بوده آب آشاميدني جزيره کيش براي مصرف کشورهاي حاشيه خليج فارس از ارزش بسيار بالايي برخوردار بوده است.

سقف مرجاني کاريز کيش به قطر هفت متر که زماني بستر دريا بوده، مملو از صدف ها و آبزياني است که هم اکنون به صورت فسيل در سقف مرجاني مجموعه فرهنگي سياحتي شهر زيرزميني کيش قابل مشاهده است.
آزمايشهاي انجام شده در دانشگاه مونيخ آلمان بر روي فسيلهايي كه از سقف مرجاني تونل به دست آمده نشان مي دهد اين سقف بين 53 تا 570 ميليون سال قدمت دارد و شناسنامه انواع مختلف آن در موزه شهر زير زميني کيش (کاريز) به نمايش گذاشته خواهد شد. اگر با دقت بيشتري به اين فسيلها نگاه كنيد لاك‌پشتي را مي‌بينيد كه از 570 ميليون سال قبل خود را براي امروز ما جاودانه كرده است.

شهر زير زميني کيش (کاريز) با توجه به ويژگيهاي منحصر بفرد آن از جمله مرجاني بودن جزيره، آب شيرين قنات، هواي خنک در زير زمين و سقف مرجاني مملو از فسيلهاي با قدمت بسيار بالا در فهرست مهمترين ابنيه جهاني قرار مي گيرد.

آدرس: جزيره كيش، بعد از ميدان المپيك، نرسيده به ميدان فارور
وبسايت: www.kariz-kish.ir